Wie van Héloïse Letissier naar Christine kan gaan, heeft verandering in de vingers. Natuurlijk was de transformatie van het verlegen Franse buitenbeentje tot warmbloedige popkoningin dus geen voltooide transformatie, maar slechts het begin. Chris, de tweede van Christine & The Queens, toont een frontvrouw die barst van zelfvertrouwen en die het genderbenden in de vingers heeft. “Ik zing al drie jaar dat ik een penis wil, maar pas nu ik kort haar heb, horen jullie dat ook? Gek.”
Van alle interviewees die ik al sprak, is Héloise Letissier de leukste. Ze is relaxed, vertelt honderduit, acteert koket als ze daar zin in heeft; lééft. Natuurlijk ben ik de zoveelste journalist van deze promocampagne, maar ze praat met de goesting van iemand die het desnoods nog een honderd-en-eerste keer wil uitleggen. Dit is iemand die gelooft in wat ze heeft gemaakt, en dat ook weet over te brengen. Welaan dan: Chris, haar tweede plaat, is een aanstekelijke funkplaat waarop ze nieuwe kanten van haar personage verkent. Christine werd de mannelijk aandoende titelfiguur: een vrouw die niet met zich laat sollen, een jager, een macha. En die diende zich onaangekondigd aan.
Héloïse Letissier: “Ik was al lang in Chris aan het veranderen, voor ik dat zelf veranderde. Ik liet me al even zo aanspreken, bij wijze van afkorting van Christine, want de tweeslachtigheid en eenvoud ervan bevielen me. En zo werd ik ook iemand nieuw. Terwijl ik tourde met mijn debuut Chaleur Humaine veranderde mijn lichaam: ik kreeg spieren, werd sterker dan ik ooit had gedacht te worden en ik liet de liefde toe. Want door Christine te worden was ik mezelf veel meer gaan aanvaarden en kon ik ook anderen graag zien.”
“Ik begon mezelf als Chris te bekijken en die naam ook in mijn dagboekteksten te gebruiken. Toen ik op het einde van de tour aan nieuwe nummers ging werken, merkte ik dat ik snellere nummers schreef, een esthetiek ontwikkelde die op machoposes was gebaseerd, en zo kwam van het een het ander. Het werd een nooit eindigende dialoog waarin de muziek de beelden beïnvloedde die erbij horen, en die weer de muziek voedden. Zelf evolueerde ik ook. Creatie en realiteit speelden voortdurend haasje-over met elkaar tot alles in elkaar greep. Zo werk ik: ik geef mezelf vorm, en zo ontdek ik wat ik ga doen.”
enola: En soms hoort daar een kort kopje bij?
Letissier: “Dat was een idee van fotograaf Paolo Roversi toen ik een shoot voor het Franse modeblad Egoïste deed. Ik had op vraag van hen een acht pagina’s tellend zelfportret geschreven over mijn transformatie tot Chris, en hij zei meteen: “Jij moet je haar knippen.” Daar was ik bang voor, maar hij drong aan. Hij toonde me foto’s van Chet Baker en overtuigde me van zijn schoonheid, en dat ik dezelfde vierkante kaak had. Ik ben geplooid, en toen ik dat kort nat kopje had, was er plots die kleine macho. En ik wist: it’s on.”
“Dat was het moment waarop de transformatie compleet was, maar eigenlijk was alles er al. Die fysieke verandering is er eigenlijk meer voor anderen. Ik weet zelf wie of wat ik ben, maar als je zo’n signaal uitstuurt, begrijpen anderen het plots ook. Het was gek hoe ze mijn teksten plots beter konden plaatsen, zeker die van mijn debuut. Ik zong in “iT” al twee of drie jaar dat ik eigenlijk een penis wilde, maar nu pas hoorde men dat, omdat ik kort haar heb. Nou, goed, dat is iets om mee te spelen. Ik denk dat ik nog veel ga prutsen met hoe ik in het leven sta, want het is blijkbaar poepsimpel.” (lacht)
enola: Wie is Chris voor jou?
Letissier: “Gewoon ik, vrees ik, maar dan in de meest rauwe, ongefilterde vorm. Chris is een krachtige, meer durvende versie van mezelf. Ik kan haar niet voortdurend zijn, want zo vurig kan niemand branden, maar op het podium kan dat wel. Daar gelden mijn regels. En ik wist al snel dat dit een plaat zou worden over de chaotische kracht van verlangen. Ik wilde een album maken dat de complexiteit van mijn verlangens als vrouw recht deed. Chaleur Humaine draaide voornamelijk om identiteit en body politics, zelfs al was ik toen al bezig met hoe je als vrouw met dat actieve, mannelijke verlangen in je omgaat. Deze keer mocht het daar echt om draaien.”
enola: Je zegt “Ik kan haar zijn”. Ondanks alle machisme is Chris dus wél vrouwelijk?
Letissier: “Oh ja, natuurlijk, want ik ben nu eenmaal een vrouw.”
enola: Ik werkte gisteren een interview met Anna Calvi af over haar nieuwe plaat …
Letissier: (onderbreekt) “We moeten inderdaad eens een koffie gaan drinken, zij en ik. (lacht) De dingen waarover zij op Hunter zingt, is een andere zijde van dezelfde munt als Chris. Zij wil jagen, ik maakte een plaat over vrouwelijk verlangen. Dat is twee keer hetzelfde: vrouwen die het recht opeisen om ook te mogen begeren, en niet enkel begeerd te worden.”
enola: Weet je waar Anna Calvi dat gevoel ontdekte?
Letissier: “Neen. Jij?”
enola: Frankrijk. Toeval?
Letissier: “Ik wilde dat het iets typisch Frans was, om als vrouw seksueel bevrijd te zijn, maar vergeet het. Deze plaat in Frankrijk promoten is een nachtmerrie. Het is verbazend hoe dat land nog altijd vastzit in dat klassieke Latijnse, macho-patriarchale ding van vroeger. Wat ik met Chris wil vertellen is veel te ingewikkeld voor hen. Echt waar: ik moet hen al-les uitspellen. We zitten daar nog bij “Feministen zijn kwaaie wijven”, en “Kun je me vertellen wat queer betekent?”. Jezus, zeg. De wereld is aan het veranderen, en jij als journalist hebt daar nog geen boek over gelezen?”
enola: Chris heeft een ostentatief machogehalte. Wat wil je daarmee bereiken?
Letissier: “Ik wil vooral blootleggen dat heel die macho-esthetiek puur theater is: een geweldig gestileerde performance van een geslacht, net zoals vrouwelijkheid dat kan zijn. Als ik als vrouw dat mannelijk toneel opeis, wordt het oplichterij. Eén waar ik veel plezier aan beleef. Ik ontmijn de macho van binnenuit door te tonen dat het niet meer dan een toneeltje is.”
“Ik heb dat performen trouwens met eigen ogen gezien, toen ik ooit eens met een nogal macho-vent uitging. Het intrigeerde me vlakaf hoe vrouwelijk heel dat spel eigenlijk is: open hemdje met gouden ketting, nat haar, spieren. ’t Is een manier van je lichaam tonen die eigenlijk heel vrouwelijk is. Ongelofelijk lollig om die kokette venten dan uit alle macht te zien beweren dat ze niet homo zijn. Begrijpen ze wel wat voor matador-personages ze eigenlijk zijn? Ik vind het erg grappig, en ben daar veel bij gaan pikken. Ik hou er sowieso van om mijn vrouwenlichaam vanuit die esthetiek onder handen te nemen. Het geeft me een vrouwelijkheid waar ik van hou; als een macho-vrouw. Want grappig genoeg toon ik nu meer van mijn lichaam dan voorheen, maar ik seksualiseer het eerder androgyn. Heerlijk om te lezen hoe uitzinnig erg mannelijke mannen vervolgens online op mijn clips reageren: opgewonden dat ik wat meer vlees laat zien, maar ook verward. (enthousiast) Yes, dat is wat ik wil!”
enola: Ik heb die hele macho-pose altijd een vermoeiende grap gevonden.
Letissier: “Absoluut, maar wel een bij momenten erg gewelddadige, ook naar mannen toe. Die man van daarnet heeft me heel wat verhalen verteld over hoe hij in het verleden mannelijkheid heeft moeten over-acteren. Heel die middelbare school-nachtmerrie van “Als je niet terugslaat als je klappen krijgt, ben je geen man en dan is het voorbij voor de rest van het jaar”. Het klopt dat vrouwen gebukt gaan onder onmogelijke vrouwenbeelden, maar mannen zitten even vast in een fictie van mannelijkheid. Soms kun je zien hoe gekooid ze daarin zitten, en dat vind ik erg fascinerend. Die gast kon bij mij dat stereotype loslaten, maar wanneer hij de volgende ochtend weer naar buiten moest, zág ik hem opnieuw in zijn rolletje glijden. En toen besefte ik: we zijn allemaal gevangen.”
enola: Gek genoeg zit in je performance weinig humor. Ik vond het behoorlijk agressief hoe je bij Jools Holland “Girlfriend” bracht.
Letissier: “Vind je? Ik grijns toch breed aan het begin? Het is inderdaad heel erg gestileerde gewelddadigheid, maar dat is net de knipoog: dat ik het tot een kunstje maak. Dat ik als vrouw de übermacho uithang is al een grap op zich. Het is veel meer West Side Story-gewelddadigheid, en laat ons eerlijk zijn: da’s eigenlijk maar soft. Ik vind mezelf niet bedreigend daar. (speels) Kijk naar mij: ik ben mini!”
enola: Was het belangrijk dat Chris werd geïntroduceerd met “Damn, dis-moi”, en dat producer Dâm-Funk de naam expliciet introduceert aan het begin?
Letissier: “Dat voelde als de meest logische draai aan het verhaal. Ik wilde terugkomen met die matadoreske braggadocio, die lichtjes geperverteerde energie, zelfs al had het iets van een zelfmoordmissie door die plastieken G-funksound en die video die radicaal anders was dan Chaleur Humaine. Ik was niet zeker of iedereen dat zomaar zou omarmen, maar het moést zo: meteen het nieuwe verhaal opengooien, met wat informatie die misschien zou prikken. Daarna kon ik wel naar “La Marcheuse/The Walker”, dat meer lijkt op wat voorafging.”
“Ik wilde ook absoluut met Dâm-Funk werken, want 7 Days Of Funk, de plaat die hij met Snoop Dogg maakte is een van mijn favoriete platen aller tijden. Ik hou van de geluiden waarmee hij werkt: de keytarsolo’s, de rare sounds … Het is niet die glossy G-funk die anderen brengen, maar rauwer. En met zijn diepe stem was hij uitermate geschikt om Chris te introduceren. Het deed me wat denken aan “Love On The Beat” van Serge Gainsbourg. Ook die ging naar de VS op zoek naar een soort van Amerikaanse stijl, maar bleef toch altijd die vreemde Franse snuiter. Hij liet zich op tour met dat album ook introduceren door een Amerikaan die met veel gewichtigheid “Seeerrrge” aankondigde, waarna die benige gast met zijn sigaret opkwam. Een clash van informatie die me bevalt.”
enola: Je wist dat je zo’n gepolijst Amerikaans geluid wilde?
Letissier: “Dat het meer uptempo werd, bleek gewoon uit wat ik schreef, en ik hou van de energie van die late eighties- en vroege ninetiesmuziek. Ze heeft iets flamboyants. Het is ook het begin van de machine in muziek: samplers, expressieve soundbanks, heel zweterig nog, analoog en warm. Het is allemaal heel erg fun en minimaal als je luistert naar die oude Janet Jackson-platen, of de eerste Neneh Cherry’s. Zo’n “bring the snare in”, al die muzikale referenties van toen wilde ik gebruiken, maar dan wel in een plaat die van vandaag is. Ik heb al dat soort oude instrumenten gehuurd, en wat daaruit kwam, vermengde ik met wat ik op mijn computer nog allemaal kon verzinnen.”
enola: Christine & The Queens had van bij het begin zo’n welomschreven concept dat ik me gisteren afvroeg wat eraan voorafging.
Letissier: “Niet veel. Ik was 21 toen ik mijn eerste nummer schreef, behoorlijk laat dus. Ik was geobsedeerd door muziek, van Gavin Bryars en Philip Glass tot Kanye West en Laurie Anderson. Toch kwam het idee om zelf iets te maken niet in me op, totdat ik eens erg slecht in mijn vel zat, alle zelftwijfel al lang zijn werk had gedaan en ik toch begon te zingen. Ik had nog nooit in mijn leven had gezongen of iets geschreven, maar plotseling viel dat mijn leven binnen als zo’n brutaal “maar natuurlijk!”, dat ik me afvraag waarom ik er niet eerder mee begonnen ben.”
enola: En dan eindig je dus met zo’n conceptueel afgewerkt product? Ik denk dat zelfs Stromae’s concept nog minder af was dan hoe jij er plots stond.
Letissier: (speels) “Ik denk veel na, Matthieu. Maar dankjewel, dat is een compliment. Ik werk gewoon hard aan zo’n dingen, ik blijf obsessief sleutelen aan werelden waarin ik me op mijn gemak voel, tot alles tegelijk resoneert: de muziek, die clips, en de optredens, en ik voel dat het juist zit. Dit is wat ik doe, en zelfs als niemand keek, zou ik er nog mee bezig zijn. Godzijdank, dus, dat het ook consisent en af voelt voor het publiek. Ik heb er hard genoeg aan geprutst.”
enola: Als ik hoor hoe je in “Machin-chose” je verleden als gepeste puber verwerkt, dan gaat de therapie nog steeds verder? “Ben ik voor altijd “dingetje””, vraag je je af.
Letissier: “Ja. Dat nummer is het besef dat dat gevoel waarschijnlijk voor altijd is. eenmaal een outsider, altijd een outsider. Hoe hard je ook groeit en sterker wordt, ergens blijf je toch altijd dat klein ding op de bank dat buiten alles en iedereen staat. En dat is oké: het is wat mij maakt en me nu ook verder duwt in het zoeken naar mijn vrijheid. Maar soms komt het nog eens naar boven, als een wonde die wakker wordt en dan vraag je je af of je daar nu nog altijd in blijft zitten. Het antwoord is op een bepaalde manier: “Ja, zelfs al ben je daar al lang voorbij”. Ik heb er een gevoel van empathie voor outsiders aan overgehouden. Het is geen wonder dat ik me beter voel bij freaks; ik voel me er zelf één. Ik vind dat er dus een rijkdom zit, daarin. ’t Is een pijnlijke, maar productieve wonde. What doesn’t kill you, makes you stronger? Ouai, it’s very true.“
enola: Hoe verhouden je Engelse teksten zich eigenlijk tot de Franse?
Letissier: “Zelfde verhaal, andere woorden. Meestal schrijf ik de eerste versie in het Frans, want het was net de bedoeling om overheen die Amerikaanse productie heel erg Frans te zijn, en daarna maak ik er een Engelse variant van. Het zijn letterlijk dezelfde vertelsels, maar met andere deuren, want ik vertaal niet letterlijk. Als de metafoor niet werkt, zoek ik iets dat wel marcheert in het Engels. Het werd soms ook een schrijftechniekje, waarbij het Franse woord mij het Engelse schonk. Dat “Girlfriend’ groeide vanzelf uit het Franse “que-que-que faire?” van “Damn, dis-moi”. Dat hielp ook om te controleren of het nummer steek houdt. Als het gemakkelijk te vertalen was, dan wist ik wat ik wilde zeggen. Als ik het niet vertaald kreeg, dan was het omdat ik niet echt wist wat ik aan het zingen was.”
enola: Je had ook de Stromae-route kunnen nemen, en gewoon bij Frans blijven. Hij bewees dat het kan.
Letissier: “Ja, maar mijn eerste plaat heb ik ook vertaald, en ik denk dat ik daarom ben omarmd in Groot-Brittannië: omdat ik de taal sprak. Ik wil met mijn teksten mensen bereiken, en ik kan Engels zingen, dus waarom niet? Ik vind het net erg fijn dat mensen begrijpen wat ik zing, en dat ze kunnen meezingen. Neen serieus, ik vind het geweldig. Ik ben opgegroeid met heel veel Britse en Amerikaanse muziek, en nu mag ik gewoon Engels praten, in Engeland! Da’s heel wat hoor voor een Française!”
